Кафедра меңгерушісі

Тапалов Дүйсенбек Жәнібекұлы

Тарих ғылымдарының кандидаты, доцент

Өмірбаяны

Тапалов Дүйсенбек Жәнібекұлы – 1953 жылы 2 қазанда қазіргі Оңтүстік Қазақстан облысы, Бәйдібек ауданы, Жиенқұм ауылында дүниеге келген. 1979 жылы С.Б.Киров ат. университетінің «Тарих» факультетін (Әл-Фараби ат. ҚазҰМУ) бітірді. 1980 жылдан бастап Қазақ химия-технологиялық институтында ұстаздық еңбегін бастады.

Осы жылдар ішінде білім және тәрбие жұмысымен қатар Оңтүстік Қазақстан облысы бойынша оқу әкімдігі тарапынан жүргізетін қоғамдық-саяси іс-шараларға белсене қатысып келеді. Облыстық әкімшіліктің «Ақпараттық насихаттың» топ мүшесі, «Облыстың үздік лекторы» номинациясының иегері, тарих ғылымдарының кандидаты, доцент, ҚР тарих және қоғамдық ғылымдар академиясының  академигі, тележурналист, «Қазақстан-Шымкент» телеарнасында ОҚО әкімдігінің Дін Істері Басқармасының  тапсырысы бойынша «Мемлекет. Қоғам. Дін» хабарының жүргізушісі, «Ұлы дала дастаны» атты авторлық бағдарламаның жүргізушісі; облыс және республика көлемінде түрлі ғылыми-тәжірибелік конгресстер мен конференцияларға және халықаралық конференцияларға белсене қатысушы; қоғамдық-саяси саланың белсенді насихатшысы. Республикалық және облыстық баспасөзде ұлт тарихы, салт-дәстүр, дін мәселелері бойынша көптеген мақалалар  жариялап, жас ұрпақ тәрбиесіне белсенді үлес қосып келеді. Оқу-тәрбие ісіндегі тынымсыз еңбегі облыс әкімдігі және М.Әуезов ат. ОҚМУ, Шымкент Университетінің басшылығы тарапынан бағаланып, арнайы грамоталармен марапатталған.

Ғылыми еңбектері: 200 жуық ғылыми мақалалар мен монография, 2 оқу құралының авторы.

2007 жылдан бері Шымкент университетінде қызмет етіп келеді. Қазіргі таңда аталған университеттің «Қазақстан тарихы, қоғамдық пәндер және география» кафедрасының меңгерушісі.

Басшылық

Мамандықтар сипаттамасы

Өндірістік іс-тәжірибе базасы

      «Қазақстан тарихы, қоғамдық пәндер және география» кафедрасы 2001 жылы «Заң және саяси ілімдер» кафедрасы болып құрылды. Кафедра меңгерушісі болып Н. Жұбат тағайындалып, кафедра құрамы тарих, география, заң және әлеуметтік- гуманитарлық пәндер  бойынша жұмыс жүргізді. 2002 жылы «Заң және саяси ілімдер» кафедрасының құрамынан «Тарих және география» кафедрасы болып бөлініп шықты.

2002-2009 жылдар аралығында кафедра меңгерушілігін г.ғ.к., профессор М.А.Алтаев, ф.ғ.к., профессор М.Мамытов, т.ғ.к., доцент Г.Тілеуқұлов, т.ғ.к., доцент С.Айкөзов, г.ғ.к. С.Құрбаниязов атқарды. 2010 жылы кафедра  меңгерушісі болып т.ғ.к., доцент Тапалов Д.тағайындалды.

Кафедра «Тарих», «География», «Әлеуметтану» мамандықтарын дайындайды.

           Кафедра оқытушылары өздерінің жұмыс жоспарларындағы ғылыми-зерттеу және шығармашылық жұмыстар бөлімінде өз секциясының тақырыбы негізінде ғылыми ізденіс жұмыстарын жүргізіп келеді. Профессор – оқытушылардың жетекшілігімен «Жас географ» және «Жас алаш» студенттік ғылыми ізденіс үйірмелері жұмыс атқарып келеді, үйірмеге қатысатын студенттер жазған мақалалар мен баяндамалар республикалық және облыстық деңгейдегі түрлі конференциялар мен конкурстарға ұсынылып жүлдегерлер қатарынан көрініп отыр.   Сондай-ақ кафедрада гимназия-мектептермен келісімшарт негізінде ғылыми-әдістемелік семинарлар өткізуде. Атап айтар болсақ, Шымкент қаласындағы №64 Ж. Аймауытов атындағы көп салалы гимназия мектебі, Қаратау ауданындағы №9 Д.Нұрпейісова атындағы және С.Рахимов атындағы жалпы орта мектептерімен келісім-шарт жасалынды.

 Студенттерге «Отан тарихы» мұражайының арнайы класын ашу жоспарлануда.

       Әр оқу жылында «Тарих» мамандығының І курс студенттері оқу (археологиялық-этнографиялық) іс-тәжірбие  келісім-шарт  бойынша  Сайрам  ауданында өлкетану мұражайында  және  Ордабасыдағы  ескі  Шымкент  қаласының  орнында  сондай-ақ, Шымкент қаласы мен облыстың мұрағаттары мен мұражайларында өткізіледі. «Сайрам», «Ќажымұқан» мұражайларына, «Арыстанбаб», «Х.А.Яссауи» кесенелеріне, «Ордабасы», «Отырар» тарихи қорықтарына саяхат пен экскурсиялар ұйымдастырылуда. 2011 ж. бастап 1 –курс «Тарих» мамандығының студенттерінің  археологиялық іс-тәжірибесі әлемге танымал көрнекті ғалым, К.М. Байпақов басқаратын «Оңтүстік Ќазақстан мемлекеттік археологиялық экспедициясының» базасында «Отырар тарихи қорығында» келісім-шарт бойынша өтетін болады.  

Ќазақстан Республикасының Президенті Н.Назарбаевтың Ќазақстан халқына Жолдауына байланысты кафедра деңгейінде студенттермен «Дөңгелек стол» басында талқылау ұйымдастырылған. «Халықаралық терроризм және Ќазақстан» атты тақырыпта бас қосу дөңгелек столы, «СПИД–ХХІ ғасыр обасы» мамандардың сұхбаты ұйымдастырылып отырады. «Желтоқсан құрбандарын еске алу» рәсімі ұйымдастырылып, мерекелік даталарға байланысты әр топтарда тәлімгерлік сағаттар өткізіліп тұрады.

        Мамандықтағы студенттер кітапхана, оқу залы және спорт кешенімен, жатақханамен, асханамен, медициналық бөліммен толық қамтамасыз етілген. Мамандықтың 44 орындық оқу залы бар. Кітапхана мен оқу залдарындағы оқу және оқу-әдістемелік құралдар мен ғылыми әдебиеттер кешені жинақталған.   

      Кафедраның профессор–оқытушылар құрамы студенттерге жаңа технологиялар негізінде сапалы білім мен өнегелі тәрбие беруде және оқу әдістемелік және ғылыми бағыт бойынша жемісті еңбек етуде.

5В011700-Қазақ тілі мен әдебиеті мамандығы бойынша бітірген түлекке қазақ тілі мен әдебиеті бакалавары академиялық  дәркжесі беріледі. Түлектердің біліктілігі және лауазымдары Қазақстан Республикасы Еңбек және халықты әлеуметтік қорғау министрлігінің 21.11.2002 ж №273-П бұйрығымен бекітілген «Жетекшілердің, мамандардың және басқада қызметкерлердің біліктілік анықтамасына» сай анықталды. Олар жалпы білім беретін мектептерде, лицей, колледж, гимназияларда қазақ тілі мен әдебиетінің мұғалімі, жоғары оқу орындары мен ғылыми мекемелерде кіші ғылыми қызметкер, аудармашы қызметтерін атқара алады.

5В011800- Орыс тілі мен әдебиеті мамандығы бойынша бітірген түлекке орыс тілі мен әдебиеті бакалавр академиялық дәрежесі беріледі. Қазақстан Республикасы Еңбек және халықты әлеуметтік қорғау министрлігінің 21.11.2002ж №273-П бұйрығымен бекітілген «Жетекшілердің, мамандардың, және де басқада қызметкерлердің біліктілік анықтамасына» сай анықталды. Олар жалпы білім беретін мектептерде, лицей, колледж, гимназияларда орыс тілі мен әдебиетінің мұғалімі, жоғары оқу орындары мен ғылыми мекемелерде кіші ғылыми қызметкер, аудармашы қызметтерін атқара алады.

5В011900-Шет тілі: екі шет тілі мамандығы бойынша бакалавриатты бітірушіге білім бакалавры (шетел тілдері) академиялық дәрежесі беріледі. Қазақстан Республикасы Еңбек және халықты әлеуметтік қорғау министірлігінің 22.11.2002ж №273-П бұйрығымен бекітілген лауазымды жетекшілер, мамандар мен басқа да қызметкерлердің біліктілік анықтамалығының біліктілік талаптарына сәйкес бакалавр белгңленген тәртіп бойынша мамандығына байланысты негізгі және мамандандырылған шетел тілінен дайындығына сәйес кәсіби қызметтерін атқара алады.

5В012100-Қазақ тілінде оқытпайтын мектептердегі қазақ тілі мен әдебиеті мамандығы бойынша бітірген түлекке қазақ тілі мен әдебиеті бакалавры академиялық дәрежесі беріледі. Түлектердің біліктіліктерімен лауазымдары Қазақстан Республикасы Еңбек және халықты әлеуметтік қорғау министірлігінің  21.11.2002ж. №273-П бұйрығымен бекітілген « Жетекшілердің, мамандардың және басқа да қызметкерлердің біліктілік анықтамасына» сай анықталды. Олар жалпы білім беретін мектептерде, лицей, колледж, гимназияларда қазақ тілі мен әдебиетінің мұғалімі, жоғары оқу орындары мен ғылыми қызметкер, аудармашы қызметтерін атқара алады.

Университет 2011-2016 жылдары аралығында ғылыми-зерттеу жұмыстары жөнінде көптеген мекемелермен келісім-шартқа отырып, жұмыс жасап келеді.

- М.Әуезов атындағы ОҚМУ-дің «Түркітану» ғылыми-зерттеу орталығымен;

- Абай атындағы Қазақ ұлттық педагогикалық университетімен;

- Қ.А. Ясауи атындағы Халықаралық Қазақ-Түрік университетімен;

- Ғылым Академиясы жанындағы Экономика институтымен;

- Ташкент мемлекеттік экономикалық университетімен;

- Ұлттық ғылыми-зерттеу технологиялық университетімен (Москва);

- Бабаджан Гафуров атындағы Худжанд мемлекеттік университетімен;

- К. Карасаев атындағы Бішкек гуманитарлық университетімен;

- Сочи сән, бизнес және құқық институтымен;

- Кары-Ниязи атындағы өзбек педагогикалық ғылыми-зерттеу институтымен;

- Москва халықаралық жоғары мектебі «МИРБИС (Москва)

- М.Рысқұлбеков атындағы  Қырғыз мемлекеттік экономикалық университетімен;

- И.Арабаев атындағы Қырғыз мемлекеттік университетімен;

- Гедиз Университетімен;

- Кәсіподақ мамандарының біліктілігін арттыру институтымен (Беларусь).

- Сібір үздіксіз қосымша білім беру институтымен;

- Coventry University

- Экспедиджи Инк. (Expedigy.Inc.) ғылыми-консультациялық компаниясы (АҚШ, Калифорния штаты) арасында биология саласы бойынша ғылыми жұмыстар жөнінде меморандум;

- Германияның Аахенск университетінің Клеткалар және микробиология ғылыми-зерттеу лабароториясымен.

Студенттерді ғылыми-зерттеу жұмысына тарту, олардың шығармашылық белсенділігін дамыту, оларды заманауи ғылымның көкейкесті мәселелерін шешуге тарту, студенттердің білім және ғылым байланыстарын дамытуға көмектесу – мамандар даярлаудағы негізгі мақсат болып табылады.

Студенттердің ғылыми-зерттеу жұмыстары университеттегі мамандар дайындаудың, оқу-тәрбие және ғылыми-инновациялық ажырамас бөлшегі болып табылады. Ғылыми-зерттеу жұмысы болашақ мамандардың университетте алған білімін, дағдысын жүзеге асыруға дайындығын қалыптастыруға, ғылыми әдістемені, зерттеу тәжірибесін меңгеруге көмектеседі. Студенттерді ғылыми-зерттеу жұмысына тарту олардың әлеуетін ғылымның және техниканың түрлі көкейкесті мәселелерін шешуге паудалануға мүмкіндік береді. 

Студенттердің ғылыми-зерттеу жұмыстарын ұйымдастыру мен дамытудың негізгі мақсаты жоғары кәсіби білімі бар мамандар даярлаудың деңгейін көтеру, және әрі қарай магистратурада оқитын талантты жастарды анықтау, университеттің педагогикалық кадрларын толықтыру болып табылады.  

СҒЗЖ негізгі міндеттері:

1. Ғылыми қызметке талабы бар дарынды студенттерді анықтау;

2.Отандық және шетелдік ғылыми-әдістемелік зерттеулер тәжірибесінде және нәтижелерінде негіз болатын жастардың ғылыми шығармашылығын дамытуға қолайлы жағдай жасау;

3. Студенттің жан-жақты дамуына, өзін-өзі бағалауының қалыптасуына, өзіндік жұмыс дағдысын және шығармашылық ұжымда жұмыс істеуге, ғылыми-зерттеу әдістемесін меңгеруге көмектеседі.

4. Ғылым мен техниканың түрлі саларындағы басым бағыттар бойынша қолданбалы, іргелі, іздену, әдістемелік және педагогикалық ғылыми зерттеулер жүргізуге студенттердің қатысуын қамтамасыз ету;

5. ЖОО-ның педагогикалық және ғылыми кадрларын толықтыру үшін қабілетті, дарынды және талантты жастарды тиімді іріктеуді қамтамасыз ету;

6. Ғылым мен техниканың түрлі саларындағы ғылыми-техникалық мәселелерді шешуге арналған оқытушылар мен студенттердің ғылыми-практикалық әлеуетін біріктіру.

СҒЗЖ негізгі бағыттары:

- ЖОО ішінде пәндік олимпиадалар мен мамандықтар бойынша конкурстар ұйымдастыру және жүргізу;

- республикалық және халықаралық конкурстар мен олимпиадаларға  қатысу;  

- студенттер жұмысымен республикалық конкурсқа қатысу;  

- түрлі деңгейдегі ҒТК баяндамалар дайындау және қатысу;

- студенттермен магистранттарды орындаушы ретінде мемлекеттік бюджеттік және шаруашылық келісім бойынша жұмысқа тарту;

- курс жұмыстары мен диплом жобалары конкурстарын ұйымдастыру және өткізу, қатысу;

 - ғылыми мақалалар мен тезистер дайындау және жариялау;

- еліміздің және шетелдердің жоо-ның құрылымдық бөлімшелерімен байланысты жүзеге асыру;

- студенттердің ғылыми үйірмелерінің жұмысы.

ЖОО өткізілетін ғылыми-зерттеу, ғылыми-техникалық, жоба және басқа да жұмыстарға студенттердің тікелей қатысуы СҒЗЖ ұйымдастыру формасы және іс-шаралар жүйесімен қамтамасыз етіледі. Олар үш топқа бөлінеді: 

- оқу процесіне қосылатын ғылыми-зерттеу жұмысы;

- оқу мерзімінен тыс уақытта орындалатын ғылыми-зерттеу жұмысы;

- ғылыми, ғылыми-техникалық жалпы ұйымдастыру шаралары, оның ішінде СҒЗЖ жүйесін дамытуды ынталандыратын жарыстар, студенттер шыгармашылығы (студенттік ғылыми конференциялар, семинарлар, студенттік олимпиадалар, конкурстар және т.б.), студенттердің ғылыми еңбегінің нәтижелілігін және тиімділігін анықтайтын (жарияланымдар, ғылыми есептердегі авторлық, жарыс шараларының марапаттары) іс-шаралар.

Оқу процесіне қосылатын ғылыми-зерттеу жұмыстары оқу тапсырмаларының, оны ішінде өндірістік және оқу практикаларын, зертханалық жұмыстарды, ғылыми зерттеу сипаттағы курстық және бітіру біліктілік жұмыстардың орындалуын қарастырады. 

Студенттердің оқудан тыс уақытта орындалатын ғылыми-зерттеу жұмыстары мынадай формаларда жасалады: 

• Студенттік ғылыми семинарлардағы, конференциялардағы, конкурстардағы жұмыстары;

• Студенттік ғылыми және ғылыми-техникалық бірлестіктер (студенттік ғылыми қоғамда, конструкторлық, жоба, технологиялық, ғылыми ақпарат, аударма, экономикалық және басқа бюроларда, шығармашылық шеберханаларында және үйірмелерде, ғылыми-техникалық шығармашылық орталықтарында, ҒЗИ және т.с.).

СҒЗЖ-ның үдемелі формалары:

• мекемелерге көмектесуге бағытталған  жазғы немесе өндірістік практика кезеңінде ұйымдастырылатын студенттік шығармашылық топтар, жұмыстар;

• курстық және диплом жобаларын өндіріске енгізу бойынша шығармашылық топтар;

• кафедрааралық студенттік ғылыми үйірмелер.

Қазіргі уақытта СҒЗЖ-нің түрлі формаларымен студенттердің  70%-ы қамтылған.

Студенттік ғылыми-үйірмелер жалпы ғылыми және арнайы кафедраларда, жоо ғылыми бөлімдерінде ұйымдастырылады. Онда студенттер отандық шетелдік арнайы әдебиеттер бойынша аннотациялар, рефераттар жасайды. Сынақ жүргізу дағдысын және алынған нәтижелерді өңдеуді меңгереді. Үйірме отырысында, кафедраның ғылыми семинарларында пайдаланатын көрнекі құралдар, зертханалық құрылғылар және оқытудың техникалық құралдарын жобалайды және дайындайды.

Ғылыми-зерттеу жұмыстарын белсенді және жүйелі жүргізіп жүрген студенттер, студенттік ғылыми қоғамдастыққа (СҒҚ) бірігеді. 

Студенттердің ғылыми-зерттеу қызметін белсендендіруде ұйымдастыру-жаппай іс-шаралардың ролі маңызды:

• Жыл сайынғы университетте өткізілетін студенттік ғылыми-практикалық коференциялар;

• Республикалық, аймақаралық, ЖОО-ішілік, ғылыми және ғылыми-практикалық конференциялар, семинарлар, симпозиумдар, жиналыстар;

• Жастардың ғылыми шығармашылық көрмесі;  

• Жыл сайынғы ҚР ЖОО-да жаратылыстану, техникалық, әлеуметтік-гуманитарлық және экономикалық ғылымдар бойынша СҒЗЖ республикалық конкурс;

• студенттерді ең жақсы студенттік ғылыми-зерттеу жұмысы сыйлығын алуға ұсыну.

Студенттердің ғылыми-зерттеу жұмыстарының нәтижелері арнайы студенттік ғылыми конференцияларда, семинарларда баяндалады.

Студенттердің баяндамасы жазбаша түрде, жазбаша жұмыстарға қойылатын талаптарға сай рәсімделеді және ұсынылады. Студенттің баяндамасы орындалған зерттеулердің есебі немесе ғылыми жұмыстардың аяқталған кезеңіндегі есебі болуы мүмкін. 

Семинарды студент баяндамасының нәтижесін талқылағаннан кейін орындалған жұмыстың жан-жақты бағасын, жетістіктері мен кемшіліктерін айқындайтын ғылыми жетекші жүргізеді.  

Семинарда баяндамаларды ғылыми конференцияларға ұсыну туралы, студенттік жұмыстардың жариялануы және оларды конкурсқа ұсыну туралы мәселелер шешіледі.

Ғылыми зерттеу материалдары бойынша студенттер республикалық және халықаралық деңгейдегі олимпиадаларға, семинарларға, конференцияларға қатысу үшін іссапарларға шығады.

2011-2016 жылдары аралығында университетте 6 студенттік ғылыми-практикалық конференция өткізілді:

2012 жылы «Қазіргі жағдайдағы мемлекеттің әлеуметтік-экономикалық саясат және оны іске асыру мүмкіндіктері» республикалық конференциясы;

2013 жылы «Студенттік ғылымның даму перспективалары және бәсекеге қабілетті мамандарды дайындаудағы білім беру мен зерттеу үрдістерін интеграциялаудың маңызы» аймақтық конференциясы;

2014 жылы «Қазақстан 2050 стратегиясы аясында білім, ғылым және инновация дамуының басым бағыттары» халықаралық конференциясы;

2015 жылы «Қазіргі жағдайдағы жоғары оқу орындарындағы ғылым мен білімнің даму болашағы» халықаралық конференциясы;

2016 жылы «Білім және ғылым интеграциясы – болашаққа нық қадам» республикалық конференциясы;

Ғылыми-зерттеу жұмыстарында жеткен табыстары үшін студенттер құрмет грамоталарымен, дипломдармен, бағалы сыйлықтармен марапатталады, айтулы көрмелерге, конференцияларға, конкурстарға, олимпиадаларға қатысу үшін мадақталып, жіберіледі. 

Университетте студенттерді ғылыми-зерттеу және тәжірибелік-құрастыру жұмыстарына тарту бойынша жұмыстар жүргізіледі.

Студенттерді ғылыми-зерттеу жұмыстарын орындауға тартуда және СҒЗЖ ұйымдастырудағы оң өзгерістерді атап өту қажет. Біздің университетіміздегі оң үрдістер бұдан әрі де дами беретініне сенімдіміз. 

   Жас ғалымдар кеңесі (ЖҒК) – Шымкент университетінің ректорының тапсырмасы бойынша құрылды және әлеуметтік бірлестік болып табылады. Кеңес қызметі Шымкент университеті жас ғалымдарын ғылыми -зерттеулер мен инновациялық қызметтерге қатысу арқылы шығармашылық ғылыми белсенділігін дамытуға көмек көрсету.

Шымкент университеті Жас ғалымдар жұмысы бекітілген ЖҒҚ жоспары бойынша жүзеге асырылып, оның шеңберінде келесі іс-шаралар орындалады:

• ғылыми-техникалық шығармашылық және ғылыми зерттеулердің нәтижелерін жүзеге асыруға көмектесетін талантты жастардың бастамаларын қолдау;• университеттің жас ғалымдар қауымдастығы, ғылыми –зерттеу процесінде олардың қызығушылығын танытып, қызметін қолдау;• жас ғалымдар қауымдастығы арасында шығармашылық байланыс орнату;• материалдарды, семинарларды, конференцияларды және симпозиумдарды жариялау арқылы тәжірибе мен ақпарат алмасу;• жас ғалымдардың үздік тәжірибелерін және ғылыми-техникалық жетістіктерін қалпына келтіру және тарату;

• жас ғалымдардың ғылыми қызметінің ұйымдастырылуы мен қаржылық қолдау көрсетілуіне және олардың Қазақстан мен шетелдерде өткізілетін түрлі ғылыми-зерттеу жобаларына, бағдарламаларға, ғылыми тағылымдарға, конкурстарға, ғылыми конференциялар мен семинарларға қатысуына ықпал ету;
• жас ғалымдардың ғылыми зерттеулеріне қолдау көрсететін (грант бөлетін) ғалами жобалар, бағадарламалар мен қорлар туралы, елімізбен шетелдегі ғылыми және білім беру орталықтары, сондай-ақ Қазақстан мен алыс және жақын шетелдерде өткізілетін бейінді іс-шаралар (конференциялар, семинарлар) туралы ақпарат беру;
• уздік ғылыми-тиехникалық өнім конкурсын, ғылыми конференциялар, семинарлар, дөңгелек үстелдер ұйымдастыру және өткізуге ықпал ету, жас ғалымдарға ғылыми мақалалары мен баяндамаларын жариялауға көмек көрсету;

 Жас ғалымдар кеңесі құрамына 42 жас ғалым, оның ішінде 18 магистрлер кіреді.