Шымкент университетінде «Ғылым және білім: жаңа тәсілдер және өзекті зерттеулер» атты халықаралық ғылыми-тәжірибелік конференциясы өтті.
20 сәуірде Шымкент университетінде студенттердің, жас ғалымдардың және ғылыми-педагогикалық қызметкерлердің жыл сайынғы ғылыми конференциясы сәтті өтті. Биылғы конференцияға 9 шетелдік, 7 отандық ғылыми ұйымдар мен оқу орындары қатысты. Конференцияның жұмыс тілдері қазақ, орыс және ағылшын тілдерінде болды.
Конференцияның ашылуында модератор, а.ш.ғ.д., ғылыми жұмыстар жөніндегі проректор Н.Н. Әжіметов және университет ректоры, п.ғ.д., профессор Н.Ә.Сейітқұлов қатысты. Ректор өз сөзінде қазіргі таңда Шымкент университетінде ғылыми зерттеулер мен коммерциялық жобаларды гранттық қаржыландыруға қатысу арқылы профессорлық-оқытушылар құрамының кәсіби және шығармашылық әлеуетін дамытуға қажетті жағдай жасалғанын атап өтті. Ғылыми-зерттеу қызметін ынталандыру үшін бір реттік ынталандыру қарастырылып, университет ғалымдары ғылыми жұмыстарға белсене араласуда.
Іс-шараның пленарлық бөлімі Оңтүстік Қазақстан университетінің ф.ғ.к., доценті, «Мұхтартану» ұлттық ғылыми орталығының аға ғылыми қызметкерінің баяндамасымен басталды. Қалшабек А. өз сөзінде ұлы жазушы М.Әуезовтің тарихи кезеңдерді бастан өткерген мұрасының маңызы мен құндылығына тоқталды. Себебі, тарих сынына төтеп беру оңай емес болғандықтан, жазушы шығармалары заман ағымымен үндес. Ә.Қалшабек М.Әуезовті өзінің барлық шығармаларында қазақ халқының арман-мақсатын, мұрат-мақсатын одан ешуақытта ажыратпай түсіндіріп өткен суреткер ретінде сипаттайды. Ал Әуезов «Абай жолы» романын бастамас бұрын ақынның өмірбаянымен, шығармашылығымен айналысты. Абай туралы материалдар жинағының тарихи роман авторларының көпшілігіне бейтаныс өзіндік қызық ерекшеліктері болды. Өйткені, Абайдың өмірі, келбеті, шығармашылығы, мінезі туралы баспа және жазба деректер – жеке мұрағат, күнделіктер, хаттар, естеліктер, тіпті ақынның қағазға түсірілген қарапайым естеліктері де болмаған. Роман сюжетіне негіз болған оның бүкіл өмірбаяндық деректерін Әуезов ұзақ уақыт бойы Абайды білетін адамдардан ауызша сұрау арқылы жинақтауға мәжбүр болды.
Абай Құнанбаевтың досы, оның талантын шын сүйетін Әуез молдаға оның өлеңдерін бір кітап етіп қайта жазуды бұйырды және немерелерін сүйікті ақынның шығармаларын оқу арқылы оқуға және жазуға үйретеді, оған деген сүйіспеншілік пен құрмет сезімін оятады. Абай қазақ халқының санасына оның ішкі ой-өрісі мен үмітін білдіруші, қазіргі қазақ жазба көркем әдебиетін жасаушы ретінде енсе, Әуезов 20-ғасыр басындағы барлық озық ойлы зиялы қауымның Абай мұрасына деген көзқарасын білдірді. А.Байтұрсынов, Ә.Бөкейханов, М.Дулатов, Ж.Аймауытов, М.Жұмабаев тұлғасында тәрбиеленіп, қазақ елінің тәуелсіздік алуымен жаңа күш-қуатпен жаңғырды.
Конференцияға қонақ, Оңтүстік Қазақстан мемлекеттік педагогикалық университетінің «Математика» кафедрасының аға оқытушысы да қатысты. Сабақты ойдағыдай өткізу, алға қойған мақсатқа жету көп жағдайда мұғалім мен оқушылардың үйлестірілген іс-әрекетімен анықталатынын, бұл өз кезегінде олардың сабаққа дайындығына байланысты екендігін айтқан М.Ы.Егембергенова. Сабақты сыни тұрғыдан ойлауды дамыту технологиясы бойынша, дәлірек айтсақ, сабақтың үш кезеңдік моделі: «шақыру – түсіну – рефлексия» бойынша жоспарласаңыз, оқу үдерісінің табысқа жету мүмкіндігі көбірек болады. Мұғалім өз сабақтарында «ой қозғау» кезеңінде «миға шабуыл», «білім қоржыны», «бар болғаны бір минут» т.б стратегияларды пайдаланады. Бұл стратегиялар сабақтың бастапқы кезеңінде оқушылардың білімін анықтауға, оқытудың бастау алаңы туралы диагностика жасауға, оқушылардың не істей алатынын, олардың қызығушылықтары мен хоббилерінің қандай екенін, әрбір жеке оқушының нені білетінін, нені ұнататынын, не істей алатынын анықтауға мүмкіндік береді және жасағысы келеді.
Біріктірілген білім беру бағдарламасының арқасында мұғалім жоспарлауы керек мақсаттарды ойлап табудың қажеті жоқ, барлық мақсаттар бағдарламада жазылған. Мұғалім тапсырмаларды әзірлеуі, осы мақсаттарға жетудің формалары мен әдістерін ойластыруы, оқушылардың нәтижеге жетуіне көмектесетін әртүрлі стратегияларды таңдауы керек. Айта кету керек, бұл мақсаттар сабақ бойы оқушылардың көз алдында болуы керек.
Оқытудың нәтижелі болуы үшін, яғни. «Ой қозғау» кезеңінде оқушы мен мұғалім үшін тиімді сабаққа жету үшін мұғалім оқушыларды жұмысқа тартып, сабақта болып жатқан барлық нәрсеге белсенді қатысуға мүмкіндік беруі керек. Материалды күшті меңгеру оқу-тәрбие процесі арқылы жүзеге асады, оның ортасында оқушы тұрады. Айта кету керек, ең үлкен нәтижеге жету үшін сабақтың әр кезеңінде оқуды бағалауды пайдалану қажет, яғни. әр кезеңде оқушылардың білім деңгейін өздері бағалайтын, содан кейін мұғаліммен немесе одан да қабілетті оқушылармен бірігіп, өзін-өзі жетілдіру жолындағы келесі қадамдарды анықтайтын процесс. Басқаша айтқанда, сабақты жоспарлау кезінде мұғалім кейіннен өзін-өзі тексеру немесе өзара тексеру арқылы өз бетінше немесе шығармашылық тапсырмаларды қолдануға тырысуы керек.
Сабақтың қорытынды кезеңінде – «рефлексия» мұғалімнің міндеті – оқушыларға оқылатын материалды өз бетінше қорытындылауға және одан әрі оқуды анықтауға көмектесу. Қазіргі педагогикада рефлексия әрекетті және оның нәтижелерін интроспекция деп түсінеді. Рефлексия жүріп өткен жолды түсінуге, әрбір адам байқаған, қарастырған, түсінген нәрселерді ортақ қоржынға жинауға бағытталған. Оның мақсаты сабақты тұрақты нәтижемен қалдыру емес, семантикалық тізбек құру, басқалар қолданатын әдістер мен әдістерді өздікімен салыстыру. Бұл оқушының білімге деген құштарлығы мен қабілетін қалыптастыруға, біліміндегі надандықты ашуға көмектесетін рефлексия. Рефлексия – оқу іс-әрекетінің субъектісі ретінде оқушының белсенділігінің көрсеткішінің бір түрі.
Қонақ Сыздықова М.ның «Ағынды суларды тазартудағы тионды бактериялардың рөлі» баяндамасы жиналғандарды қызықтырды. М.Әуезов атындағы Оңтүстік Қазақстан университетінің докторанты өз сөзін ағынды суларды майлы ластаушылардан алдын ала тазарту үшін коагулянтты енгізу тиімді екенін айта бастады. Бұл жағдайда коллоидтар зарядының бейтараптануына қол жеткізіледі, жүйенің тұрақтылығы бұзылады, ластаушы заттар коагулянттың үлпектеріне сорбцияланады және сұйықтықтан босатылады. Коллоидтық жүйелердің дисперсті фазасының бөлшектері, негізінен белокты қоспалар зарядқа ие, гидрат қабықшасымен қоршалған және қалыпты тұнба және флотация кезінде бөлінбейді. Шөгу кезінде майдың үлкен бөлшектері және басқа да суспензиялы заттар бөлінеді. Флотация ұсақ дисперсті тоқтатылған қатты заттарды, эмульгирленген және коллоидты қоспаларды алуға мүмкіндік береді. Коагулянттарды (көбінесе алюминий және темір тұздары) енгізу кезінде фосфор қосылыстары ерімейтін қосылыстарға айналады және шөгіндімен бірге тазартылған судан шығарылады. Баяндамашы ағынды суларды коагулятивтік тазарту өндірісінде қолданылатын темір темір немесе алюминийді биоагулянт ретінде құрамында Fe2(SO4)3 бар Acidithiobacillus ferrooxidans Ach 1 бактериялық суспензиясымен алмастыруға болатынын ерекше атап өтті. Бұл микроорганизм тионды бактериялардың арасында ерекше орын алады, өйткені күкірт қосылыстарының тотығуы есебінен автотрофты өсу қабілетінен басқа, ол темір темірдің тотығу энергиясын оксидке дейін пайдалана алады. Сонымен қатар тотыққан темір жасушаларда формальданған құрылымдар түзбейді.
Баяндаманың пленарлық бөлімі магистрант, Сәрсенбай университетінің педагогика кафедрасының оқытушысы У.Н.-ның қазақ тілінің бүгінгі жай-күйіне арналған қызықты да мазмұнды баяндамасымен аяқталды. Ұлмекен Сәрсенбай атап өткендей, қазіргі қазақстандық қоғамда көп талқыланып, шешімін таппай келе жатқан мәселелердің бірі – мемлекеттік тілдің жағдайы. Мемлекеттік тілдің мемлекеттік басқаруда, заңнамада, білім мен ғылымда, іс қағаздарын жүргізуде және бұқаралық ақпарат құралдарында қолданылуы біз тәуелсіздігімізді жариялаған күннен бастап күн тәртібінен түспей келеді. Көптеген жұмыстар атқарылды, жобалар жүзеге асырылды, мемлекеттік тілдің мәртебесіне сай қолданыс аясын қалыптастыру жұмыстары жүргізілді. Тіл – кез келген этностың дамуында ғана емес, мемлекеттің дамуында да тілдік құбылыс. Осы тұрғыдан алғанда, «қазақ тілі – халық ауыз әдебиетінің әсерімен қалыптасқан типтік ауылшаруашылық тілі» деген пікірдің болуын жоққа шығаруға болмайды және оны ескермеуге болмайды. Қазақ тілінің лексикалық қоры ауыл мен мал шаруашылығына қарағанда бай, бірақ ресми салада дамымағандықтан тіл ресми қолданыста тапшы. Бұл тіл өңдеудің қазіргі жағдайының көрінісі. Сөз соңында Ө.Сәрсенбай бүгінгі таңда қазақ тілі бұрын қалыптасқан заңдылықтардан, тұрақсыз, үйлесімсіз, көп мағыналы, қарама-қайшылықты білдіретін грамматикалық заңдылықтардан бас тарту үрдісінде екенін атап өтті. Кейбір сарапшылардың пікірінше, мұндай суретті ондаған қателермен есептеуге болады. Өкінішке орай, тіл ұстанымының жүзеге асуына мониторинг жүргізілмейді, соңғы жылдары жекелеген ғалымдар тарапынан тіл ұстанымының жүзеге асуына талдау жүргізілмейді. Себебі, бұл сала мемлекет тарапынан бақыланбайды. Бұл саладағы негізгі кедергілер – қазақ тілінің мемлекеттік тіл ретінде дамуы және оның қоғамдық ортада танылу деңгейі. Оларды белгілей отырып, мемлекеттік тілдің шынайы халін көруге болады.
Барлық баяндамалар тыңдаушылардың үлкен қызығушылығын тудырды, тыңдаушылар баяндамашыларға сұрақтар қойды. Конференция аясында келесі секциялар жүзеге асырылды:
- «Жаратылыстану ғылымдары» (биология, экология, география, физика, химия).
- «Педагогика және психология».
- Филология.
- «Математика. Информатика. Бағдарламалау».
- «Әлеуметтік ғылымдар» (тарих, құқықтану, экономика, саясаттану).
- «Дене шынықтыру және спорт».
«Жаратылыстану ғылымдары» (биология, экология, география, физика, химия) секциясының модераторы х.ғ.к., доцент Ізтілеуов Ғ.М. 13 баяндама тыңдалды. Ж.Ізбасардың баяндамасында жалпы білім беретін мектепте ауыл шаруашылығын химияландыру бойынша үйірме жұмысын ұйымдастыру тәжірибесі тыңдаушылардың ерекше назарын аударды. Жүсіпбекова Л.-ның қоршаған орта факторларының адам ағзасына әсерінің иммундық және биохимиялық аспектілері туралы баяндамасы қызу пікірталас тудырды, оған спикерлер мен модератормен бірге басқа әріптестер де қатысты.
«Педагогика және психология» секциясының модераторы магистр, аға оқытушы Нұржігітов А.С. 12 баяндама тыңдалды. ПП-120 тобының студенті А.Мырзаахмет цифрлық бағдарламалық қамтамасыз ету мен заманауи педагогикалық технологияларды қолдану арқылы оқушылардың қызығушылығын арттыру туралы қызықты баяндамасымен бөлісті.
«Филология» секциясының модераторы магистр, аға оқытушы Тойбекова Б.А. 14 баяндама тыңдалды, оның ішінде КТ-121 және РЯ-118 топ студенттерінің «Тозақ оттары жымындайды» (Алмахан С.), «Ай мен Айша» (Мәтлап М.) романдары мен әңгімелерінің көркемдік сипаты туралы баяндамалары тыңдалды. М.Цветаеваның (Мамедова Д.) поэтикасының ерекшеліктері мен күміс дәуір ақындарының (Пазиева А.) әдеби жаңалықтары және т.б.
Секцияның модераторы «Математика. Информатика. Бағдарламалау» тақырыбында п.ғ.к., кафедра меңгерушісі Утебаева Ш.Қ. 12 баяндама тыңдалды. Секцияның баяндамаларының тақырыптары заманауи компьютерлік графиканы қолдану және оның адамға пайдасы (студент Сейітжан А.); жаңартылған орта білім беру жүйесінде сыни тұрғыдан ойлау арқылы математиканы оқытудың теориясы мен әдістемесін жетілдіру (Әбдіжәмилова Д.) және т.б.
«Әлеуметтік ғылымдар» (тарих, құқықтану, экономика, саясаттану) секциясының модераторы магистрант, аға оқытушы Керимбаева Д.Е. 12 баяндама тыңдалды. Секция тыңдаушылары бала тәрбиесі саласындағы өзекті әлеуметтік мәселелермен танысудың бірегей мүмкіндігіне ие болды; сауда және экономика. КТ-120 тобының студенті Әжіхан А. өз баяндамасында отбасында бала тәрбиесінде қазақтың салт-дәстүрін пайдалану мәселелерін қарастырды. Тұрдыбай Сәкен (ГР-120 тобының студенті) Түркістан өңіріндегі су айдындарын тиімді пайдалану жолдарын айқын көрсетті. ЕА-121 тобының студенті Камилова Х.
«Дене шынықтыру және спорт» секциясының модераторы магистр, аға оқытушы Серимбетов Ж.Ш. 12 баяндама тыңдалды. Секцияда дене тәрбиесі және патриоттық тәрбие бойынша баяндамалар ұсынылды. Сонымен, Д.Темірхан (ДС-119 тобының студенті) мен Т.Гүлжауһар (ДС-621 тобының студенті) өз баяндамаларында жас ұрпақтың дене тәрбиесінің мәдениеті мен педагогикалық мазмұны мәселесін қарастырды. Жасөспірімдерге патриоттық тәрбие берудің әртүрлі ғылыми-теориялық негіздеріне талдау жасау Қ.Аманбаеваның (ДЦ-320 тобының студенті) баяндамасының негізі болды.
Конференция соңында қатысушылар университеттің акт залында жеңімпаздарды марапаттау және жабылу салтанатына шақырылды. Модератор ғылыми жұмыстар жөніндегі проректор Н.Әжіметов барлық қатысушыларға белсенді, жемісті жұмысы үшін алғысын білдіріп, алдағы уақытта да ынтымақтастыққа сенім білдірді.
Конференцияға 135 адам тікелей қатысқанын атап өткіміз келеді. Әртүрлі жас топтарындағы конференцияға қатысушылардың санын қарастырған кезде мынадай көрініс пайда болды: 92 адам немесе 68,1% 20 жасқа дейінгі жастар, 19 адам немесе 14,1% 40 жасқа дейінгілер, ал 40 және 40 жастағы қатысушылардың үлесі. 24 адам немесе 17,8% жасы үлкендер. Әйелдердің жиынтық үлесі 65,9% құрады.
«Ғылым және білім: жаңа тәсілдер және өзекті зерттеулер» атты халықаралық ғылыми-тәжірибелік конференция жұмысының қорытындысы бойынша жинақты шығару жоспарлануда, ол 2022 жылдың мамыр айында алдын ала жарыққа шығады.
Конференцияның ашылуында модератор, а.ш.ғ.д., ғылыми жұмыстар жөніндегі проректор Н.Н. Әжіметов және университет ректоры, п.ғ.д., профессор Н.Ә.Сейітқұлов қатысты. Ректор өз сөзінде қазіргі таңда Шымкент университетінде ғылыми зерттеулер мен коммерциялық жобаларды гранттық қаржыландыруға қатысу арқылы профессорлық-оқытушылар құрамының кәсіби және шығармашылық әлеуетін дамытуға қажетті жағдай жасалғанын атап өтті. Ғылыми-зерттеу қызметін ынталандыру үшін бір реттік ынталандыру қарастырылып, университет ғалымдары ғылыми жұмыстарға белсене араласуда.
Іс-шараның пленарлық бөлімі Оңтүстік Қазақстан университетінің ф.ғ.к., доценті, «Мұхтартану» ұлттық ғылыми орталығының аға ғылыми қызметкерінің баяндамасымен басталды. Қалшабек А. өз сөзінде ұлы жазушы М.Әуезовтің тарихи кезеңдерді бастан өткерген мұрасының маңызы мен құндылығына тоқталды. Себебі, тарих сынына төтеп беру оңай емес болғандықтан, жазушы шығармалары заман ағымымен үндес. Ә.Қалшабек М.Әуезовті өзінің барлық шығармаларында қазақ халқының арман-мақсатын, мұрат-мақсатын одан ешуақытта ажыратпай түсіндіріп өткен суреткер ретінде сипаттайды. Ал Әуезов «Абай жолы» романын бастамас бұрын ақынның өмірбаянымен, шығармашылығымен айналысты. Абай туралы материалдар жинағының тарихи роман авторларының көпшілігіне бейтаныс өзіндік қызық ерекшеліктері болды. Өйткені, Абайдың өмірі, келбеті, шығармашылығы, мінезі туралы баспа және жазба деректер – жеке мұрағат, күнделіктер, хаттар, естеліктер, тіпті ақынның қағазға түсірілген қарапайым естеліктері де болмаған. Роман сюжетіне негіз болған оның бүкіл өмірбаяндық деректерін Әуезов ұзақ уақыт бойы Абайды білетін адамдардан ауызша сұрау арқылы жинақтауға мәжбүр болды.
Абай Құнанбаевтың досы, оның талантын шын сүйетін Әуез молдаға оның өлеңдерін бір кітап етіп қайта жазуды бұйырды және немерелерін сүйікті ақынның шығармаларын оқу арқылы оқуға және жазуға үйретеді, оған деген сүйіспеншілік пен құрмет сезімін оятады. Абай қазақ халқының санасына оның ішкі ой-өрісі мен үмітін білдіруші, қазіргі қазақ жазба көркем әдебиетін жасаушы ретінде енсе, Әуезов 20-ғасыр басындағы барлық озық ойлы зиялы қауымның Абай мұрасына деген көзқарасын білдірді. А.Байтұрсынов, Ә.Бөкейханов, М.Дулатов, Ж.Аймауытов, М.Жұмабаев тұлғасында тәрбиеленіп, қазақ елінің тәуелсіздік алуымен жаңа күш-қуатпен жаңғырды.
Конференцияға қонақ, Оңтүстік Қазақстан мемлекеттік педагогикалық университетінің «Математика» кафедрасының аға оқытушысы да қатысты. Сабақты ойдағыдай өткізу, алға қойған мақсатқа жету көп жағдайда мұғалім мен оқушылардың үйлестірілген іс-әрекетімен анықталатынын, бұл өз кезегінде олардың сабаққа дайындығына байланысты екендігін айтқан М.Ы.Егембергенова. Сабақты сыни тұрғыдан ойлауды дамыту технологиясы бойынша, дәлірек айтсақ, сабақтың үш кезеңдік моделі: «шақыру – түсіну – рефлексия» бойынша жоспарласаңыз, оқу үдерісінің табысқа жету мүмкіндігі көбірек болады. Мұғалім өз сабақтарында «ой қозғау» кезеңінде «миға шабуыл», «білім қоржыны», «бар болғаны бір минут» т.б стратегияларды пайдаланады. Бұл стратегиялар сабақтың бастапқы кезеңінде оқушылардың білімін анықтауға, оқытудың бастау алаңы туралы диагностика жасауға, оқушылардың не істей алатынын, олардың қызығушылықтары мен хоббилерінің қандай екенін, әрбір жеке оқушының нені білетінін, нені ұнататынын, не істей алатынын анықтауға мүмкіндік береді және жасағысы келеді.
Біріктірілген білім беру бағдарламасының арқасында мұғалім жоспарлауы керек мақсаттарды ойлап табудың қажеті жоқ, барлық мақсаттар бағдарламада жазылған. Мұғалім тапсырмаларды әзірлеуі, осы мақсаттарға жетудің формалары мен әдістерін ойластыруы, оқушылардың нәтижеге жетуіне көмектесетін әртүрлі стратегияларды таңдауы керек. Айта кету керек, бұл мақсаттар сабақ бойы оқушылардың көз алдында болуы керек.
Оқытудың нәтижелі болуы үшін, яғни. «Ой қозғау» кезеңінде оқушы мен мұғалім үшін тиімді сабаққа жету үшін мұғалім оқушыларды жұмысқа тартып, сабақта болып жатқан барлық нәрсеге белсенді қатысуға мүмкіндік беруі керек. Материалды күшті меңгеру оқу-тәрбие процесі арқылы жүзеге асады, оның ортасында оқушы тұрады. Айта кету керек, ең үлкен нәтижеге жету үшін сабақтың әр кезеңінде оқуды бағалауды пайдалану қажет, яғни. әр кезеңде оқушылардың білім деңгейін өздері бағалайтын, содан кейін мұғаліммен немесе одан да қабілетті оқушылармен бірігіп, өзін-өзі жетілдіру жолындағы келесі қадамдарды анықтайтын процесс. Басқаша айтқанда, сабақты жоспарлау кезінде мұғалім кейіннен өзін-өзі тексеру немесе өзара тексеру арқылы өз бетінше немесе шығармашылық тапсырмаларды қолдануға тырысуы керек.
Сабақтың қорытынды кезеңінде – «рефлексия» мұғалімнің міндеті – оқушыларға оқылатын материалды өз бетінше қорытындылауға және одан әрі оқуды анықтауға көмектесу. Қазіргі педагогикада рефлексия әрекетті және оның нәтижелерін интроспекция деп түсінеді. Рефлексия жүріп өткен жолды түсінуге, әрбір адам байқаған, қарастырған, түсінген нәрселерді ортақ қоржынға жинауға бағытталған. Оның мақсаты сабақты тұрақты нәтижемен қалдыру емес, семантикалық тізбек құру, басқалар қолданатын әдістер мен әдістерді өздікімен салыстыру. Бұл оқушының білімге деген құштарлығы мен қабілетін қалыптастыруға, біліміндегі надандықты ашуға көмектесетін рефлексия. Рефлексия – оқу іс-әрекетінің субъектісі ретінде оқушының белсенділігінің көрсеткішінің бір түрі.
Қонақ Сыздықова М.ның «Ағынды суларды тазартудағы тионды бактериялардың рөлі» баяндамасы жиналғандарды қызықтырды. М.Әуезов атындағы Оңтүстік Қазақстан университетінің докторанты өз сөзін ағынды суларды майлы ластаушылардан алдын ала тазарту үшін коагулянтты енгізу тиімді екенін айта бастады. Бұл жағдайда коллоидтар зарядының бейтараптануына қол жеткізіледі, жүйенің тұрақтылығы бұзылады, ластаушы заттар коагулянттың үлпектеріне сорбцияланады және сұйықтықтан босатылады. Коллоидтық жүйелердің дисперсті фазасының бөлшектері, негізінен белокты қоспалар зарядқа ие, гидрат қабықшасымен қоршалған және қалыпты тұнба және флотация кезінде бөлінбейді. Шөгу кезінде майдың үлкен бөлшектері және басқа да суспензиялы заттар бөлінеді. Флотация ұсақ дисперсті тоқтатылған қатты заттарды, эмульгирленген және коллоидты қоспаларды алуға мүмкіндік береді. Коагулянттарды (көбінесе алюминий және темір тұздары) енгізу кезінде фосфор қосылыстары ерімейтін қосылыстарға айналады және шөгіндімен бірге тазартылған судан шығарылады. Баяндамашы ағынды суларды коагулятивтік тазарту өндірісінде қолданылатын темір темір немесе алюминийді биоагулянт ретінде құрамында Fe2(SO4)3 бар Acidithiobacillus ferrooxidans Ach 1 бактериялық суспензиясымен алмастыруға болатынын ерекше атап өтті. Бұл микроорганизм тионды бактериялардың арасында ерекше орын алады, өйткені күкірт қосылыстарының тотығуы есебінен автотрофты өсу қабілетінен басқа, ол темір темірдің тотығу энергиясын оксидке дейін пайдалана алады. Сонымен қатар тотыққан темір жасушаларда формальданған құрылымдар түзбейді.
Баяндаманың пленарлық бөлімі магистрант, Сәрсенбай университетінің педагогика кафедрасының оқытушысы У.Н.-ның қазақ тілінің бүгінгі жай-күйіне арналған қызықты да мазмұнды баяндамасымен аяқталды. Ұлмекен Сәрсенбай атап өткендей, қазіргі қазақстандық қоғамда көп талқыланып, шешімін таппай келе жатқан мәселелердің бірі – мемлекеттік тілдің жағдайы. Мемлекеттік тілдің мемлекеттік басқаруда, заңнамада, білім мен ғылымда, іс қағаздарын жүргізуде және бұқаралық ақпарат құралдарында қолданылуы біз тәуелсіздігімізді жариялаған күннен бастап күн тәртібінен түспей келеді. Көптеген жұмыстар атқарылды, жобалар жүзеге асырылды, мемлекеттік тілдің мәртебесіне сай қолданыс аясын қалыптастыру жұмыстары жүргізілді. Тіл – кез келген этностың дамуында ғана емес, мемлекеттің дамуында да тілдік құбылыс. Осы тұрғыдан алғанда, «қазақ тілі – халық ауыз әдебиетінің әсерімен қалыптасқан типтік ауылшаруашылық тілі» деген пікірдің болуын жоққа шығаруға болмайды және оны ескермеуге болмайды. Қазақ тілінің лексикалық қоры ауыл мен мал шаруашылығына қарағанда бай, бірақ ресми салада дамымағандықтан тіл ресми қолданыста тапшы. Бұл тіл өңдеудің қазіргі жағдайының көрінісі. Сөз соңында Ө.Сәрсенбай бүгінгі таңда қазақ тілі бұрын қалыптасқан заңдылықтардан, тұрақсыз, үйлесімсіз, көп мағыналы, қарама-қайшылықты білдіретін грамматикалық заңдылықтардан бас тарту үрдісінде екенін атап өтті. Кейбір сарапшылардың пікірінше, мұндай суретті ондаған қателермен есептеуге болады. Өкінішке орай, тіл ұстанымының жүзеге асуына мониторинг жүргізілмейді, соңғы жылдары жекелеген ғалымдар тарапынан тіл ұстанымының жүзеге асуына талдау жүргізілмейді. Себебі, бұл сала мемлекет тарапынан бақыланбайды. Бұл саладағы негізгі кедергілер – қазақ тілінің мемлекеттік тіл ретінде дамуы және оның қоғамдық ортада танылу деңгейі. Оларды белгілей отырып, мемлекеттік тілдің шынайы халін көруге болады.
Барлық баяндамалар тыңдаушылардың үлкен қызығушылығын тудырды, тыңдаушылар баяндамашыларға сұрақтар қойды. Конференция аясында келесі секциялар жүзеге асырылды:
- «Жаратылыстану ғылымдары» (биология, экология, география, физика, химия).
- «Педагогика және психология».
- Филология.
- «Математика. Информатика. Бағдарламалау».
- «Әлеуметтік ғылымдар» (тарих, құқықтану, экономика, саясаттану).
- «Дене шынықтыру және спорт».
«Жаратылыстану ғылымдары» (биология, экология, география, физика, химия) секциясының модераторы х.ғ.к., доцент Ізтілеуов Ғ.М. 13 баяндама тыңдалды. Ж.Ізбасардың баяндамасында жалпы білім беретін мектепте ауыл шаруашылығын химияландыру бойынша үйірме жұмысын ұйымдастыру тәжірибесі тыңдаушылардың ерекше назарын аударды. Жүсіпбекова Л.-ның қоршаған орта факторларының адам ағзасына әсерінің иммундық және биохимиялық аспектілері туралы баяндамасы қызу пікірталас тудырды, оған спикерлер мен модератормен бірге басқа әріптестер де қатысты.
«Педагогика және психология» секциясының модераторы магистр, аға оқытушы Нұржігітов А.С. 12 баяндама тыңдалды. ПП-120 тобының студенті А.Мырзаахмет цифрлық бағдарламалық қамтамасыз ету мен заманауи педагогикалық технологияларды қолдану арқылы оқушылардың қызығушылығын арттыру туралы қызықты баяндамасымен бөлісті.
«Филология» секциясының модераторы магистр, аға оқытушы Тойбекова Б.А. 14 баяндама тыңдалды, оның ішінде КТ-121 және РЯ-118 топ студенттерінің «Тозақ оттары жымындайды» (Алмахан С.), «Ай мен Айша» (Мәтлап М.) романдары мен әңгімелерінің көркемдік сипаты туралы баяндамалары тыңдалды. М.Цветаеваның (Мамедова Д.) поэтикасының ерекшеліктері мен күміс дәуір ақындарының (Пазиева А.) әдеби жаңалықтары және т.б.
Секцияның модераторы «Математика. Информатика. Бағдарламалау» тақырыбында п.ғ.к., кафедра меңгерушісі Утебаева Ш.Қ. 12 баяндама тыңдалды. Секцияның баяндамаларының тақырыптары заманауи компьютерлік графиканы қолдану және оның адамға пайдасы (студент Сейітжан А.); жаңартылған орта білім беру жүйесінде сыни тұрғыдан ойлау арқылы математиканы оқытудың теориясы мен әдістемесін жетілдіру (Әбдіжәмилова Д.) және т.б.
«Әлеуметтік ғылымдар» (тарих, құқықтану, экономика, саясаттану) секциясының модераторы магистрант, аға оқытушы Керимбаева Д.Е. 12 баяндама тыңдалды. Секция тыңдаушылары бала тәрбиесі саласындағы өзекті әлеуметтік мәселелермен танысудың бірегей мүмкіндігіне ие болды; сауда және экономика. КТ-120 тобының студенті Әжіхан А. өз баяндамасында отбасында бала тәрбиесінде қазақтың салт-дәстүрін пайдалану мәселелерін қарастырды. Тұрдыбай Сәкен (ГР-120 тобының студенті) Түркістан өңіріндегі су айдындарын тиімді пайдалану жолдарын айқын көрсетті. ЕА-121 тобының студенті Камилова Х.
«Дене шынықтыру және спорт» секциясының модераторы магистр, аға оқытушы Серимбетов Ж.Ш. 12 баяндама тыңдалды. Секцияда дене тәрбиесі және патриоттық тәрбие бойынша баяндамалар ұсынылды. Сонымен, Д.Темірхан (ДС-119 тобының студенті) мен Т.Гүлжауһар (ДС-621 тобының студенті) өз баяндамаларында жас ұрпақтың дене тәрбиесінің мәдениеті мен педагогикалық мазмұны мәселесін қарастырды. Жасөспірімдерге патриоттық тәрбие берудің әртүрлі ғылыми-теориялық негіздеріне талдау жасау Қ.Аманбаеваның (ДЦ-320 тобының студенті) баяндамасының негізі болды.
Конференция соңында қатысушылар университеттің акт залында жеңімпаздарды марапаттау және жабылу салтанатына шақырылды. Модератор ғылыми жұмыстар жөніндегі проректор Н.Әжіметов барлық қатысушыларға белсенді, жемісті жұмысы үшін алғысын білдіріп, алдағы уақытта да ынтымақтастыққа сенім білдірді.
Конференцияға 135 адам тікелей қатысқанын атап өткіміз келеді. Әртүрлі жас топтарындағы конференцияға қатысушылардың санын қарастырған кезде мынадай көрініс пайда болды: 92 адам немесе 68,1% 20 жасқа дейінгі жастар, 19 адам немесе 14,1% 40 жасқа дейінгілер, ал 40 және 40 жастағы қатысушылардың үлесі. 24 адам немесе 17,8% жасы үлкендер. Әйелдердің жиынтық үлесі 65,9% құрады.
«Ғылым және білім: жаңа тәсілдер және өзекті зерттеулер» атты халықаралық ғылыми-тәжірибелік конференция жұмысының қорытындысы бойынша жинақты шығару жоспарлануда, ол 2022 жылдың мамыр айында алдын ала жарыққа шығады.
